Bốc mộ là một trong những nghi lễ quan trọng trong tang lễ theo phong tục của người Việt Nam. Theo quan niệm dân gian, việc bốc mộ sẽ giúp linh hồn người quá cố được siêu thoát, vãng sanh về cõi vĩnh hằng. Trong bài viết này, Tang lễ 24h sẽ cùng tìm hiểu về ý nghĩa bốc mộ là gì và cách thực hiện nghi thức bốc mộ cũng như một số thuật ngữ liên quan như “sang cát”. Hy vọng qua đó, bạn đọc sẽ nắm được những kiến thức cơ bản về phong tục này của người Việt.
Nội dung
Bốc mộ là gì?
Bốc mộ vốn là một phong tục cổ xưa trong văn hóa tang ma của người Việt. Theo đó, sau một thời gian người quá cố được an táng tạm thời tại một nơi, gia đình sẽ tiến hành khai quật, bốc lên hài cốt và sắp xếp lại trong quan tài mới. Đây được gọi là nghi thức “bốc mộ”. Sau khi bốc mộ, hài cốt sẽ được đưa đi chôn cất lại tại một nơi khác đẹp đẽ, trang trọng hơn theo ý nguyện của gia đình.
Về bản chất, bốc mộ thể hiện sự tôn trọng, thờ cúng tổ tiên của người Việt. Thông qua việc cải táng, con cháu mong muốn người thân được yên nghỉ nơi vị trí đẹp đẽ, tốt lành hơn. Tục lệ này còn thể hiện sự gắn bó keo sơn của các thành viên trong gia đình. Tuy nhiên, do sự hạn chế về diện tích đất, chi phí cũng như các yêu cầu vệ sinh, bốc mộ dần không còn phổ biến. Thay vào đó, nhiều gia đình chọn hình thức an táng vĩnh viễn cho người thân ngay từ đầu.
Vì sao phải bốc mộ?
Có nhiều lý do khiến các gia đình phải tiến hành nghi thức bốc mộ cho người thân đã khuất.
Thứ nhất, do hoàn cảnh kinh tế khó khăn ban đầu, gia đình không thể tổ chức dịch vụ tang lễ chu đáo và chọn nơi yên nghỉ phù hợp cho người quá cố. Nay khi điều kiện đã khá hơn, họ muốn “chuộc lại lỗi” bằng cách cải táng, sắm lễ vật sang trọng, lập mộ phần xứng đáng hơn để bù đắp và an ủi linh hồn người mất.
Ngoài ra, mộ phần ban đầu có thể gặp các vấn đề như hư hỏng, ngập nước hay bị quy hoạch đất. Điều này buộc gia đình phải cải táng, di dời mộ đến nơi khác để đảm bảo sự yên nghỉ. Một số gia đình còn cho rằng việc mộ bị động sẽ ảnh hưởng đến phong thủy, gây ra những điều không may cho con cháu.
Ngoài những lý do khách quan, một số gia đình cải táng với mong muốn tìm được nơi an nghỉ tốt lành, có phong thủy tốt để người quá cố được siêu thoát. Họ cũng hy vọng rằng việc cải táng sẽ mang lại nhiều phúc lộc, may mắn cho con cháu sau này.
Dù vì lý do gì thì việc bốc mộ cũng thể hiện sự tôn kính và chu toàn trách nhiệm của con cháu đối với người thân đã khuất. Đây vốn là nét văn hóa đẹp của người Việt Nam.
Không nên bốc mộ khi nào?
Theo quan niệm dân gian, có một số trường hợp không nên tiến hành bốc mộ cải táng để tránh rước lấy điều xui xẻo cho gia đình. Đó được gọi là “tam tường thụy” gồm:
- Thứ nhất, khi khai quật mộ phần, phát hiện có con rắn vàng. Theo tín ngưỡng, rắn vàng là biểu tượng của long mạch, thịnh vượng. Việc cải táng sẽ cắt đứt nguồn khí tốt này, đem lại vận hạn.
- Thứ hai, mở nắp quan tài ra, thấy bên trong có sợi tơ hồng quấn quanh. Đây là điềm lành, cho thấy mộ phần có nhiều khí tốt. Cải táng sẽ phá vỡ sự may mắn này.
- Thứ ba, mộ phần còn ấm áp, khô ráo, cỏ cây tươi tốt. Đất đai có dấu hiệu phì nhiêu, mở rộng. Điều này cũng cho thấy mộ đang được “kết”. Tiếp tục cải táng sẽ mang điềm xấu.
Những điềm trên được xem là lời cảnh báo từ tổ tiên để con cháu không làm điều sai lầm, gây tổn hại đến mộ phần. Do đó, khi thấy các điềm báo này, gia đình nên dừng ngay việc cải táng để đảm bảo sự bình an. Sự linh hoạt, tôn trọng các luật tục sẽ giúp tránh rước họa vào thân.
Thời gian nên thực hiện việc sang cát, cải táng
Theo phong tục, thời điểm thích hợp nhất để tiến hành bốc mộ và cải táng là vào mùa thu hoặc cuối xuân.
Cụ thể, khoảng thời gian từ ngày 23/9 đến 22/12 âm lịch hàng năm được xem là lý tưởng nhất. Đây là những ngày thuộc tiết trời se lạnh, khô ráo, tránh được cái nóng oi bức của mùa hè. Thời tiết mát mẻ sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc đào bới, khai quật, bốc xương cốt một cách dễ dàng và tránh việc phân hủy diễn ra quá nhanh.
Ngoài ra, khoảng thời gian giữa tháng 3 đến đầu tháng 4 dương lịch, tức cuối mùa xuân cũng được xem là thích hợp để tiến hành các nghi thức bốc mộ. Lúc này thời tiết đã bước sang hạ, trời đất bắt đầu ấm áp, mọi vật sống bắt đầu vươn mình, nảy nở sau những ngày đông lạnh giá. Đây cũng là dịp thích hợp để cầu nguyện cho linh hồn người quá cố.
Nhìn chung, dù chọn thời điểm nào trong năm cũng cần lưu ý tránh những ngày nắng nóng gay gắt để đảm bảo công việc diễn ra thuận lợi, tôn trọng người quá cố.
Xem tuổi ai khi bốc mộ
Trước khi tiến hành bốc mộ, các gia đình thường xem ngày tháng để chọn thời điểm thích hợp. Điều này nhằm đảm bảo việc làm này đem lại may mắn, tài lộc cho con cháu và tránh rước họa vào thân.
Theo quan niệm dân gian, ngày làm lễ cần phải phù hợp với tuổi của người quá cố. Bên cạnh đó, tuổi của người làm trưởng trong gia đình cũng đóng vai trò quan trọng. Thông thường, người ta chọn ngày có sự “nhị hợp” giữa tuổi người quá cố và người làm chủ lễ để đảm bảo sự hài hòa.
Ngoài ra, khi chọn ngày cũng cần lưu ý tránh các ngày xung khắc về ngũ hành. Các ngày tam hợp, lục hợp, tứ kiểm hợp được cho là thuận lợi. Ngược lại, ngày lục xung, lục hình, lục hại lại đem điều bất lợi nên tránh. Tùy theo tháng, còn có thêm một số ngày cấm kỵ khác cũng cần tránh.
Nhìn chung, việc xem ngày lành tháng tốt trước khi bốc mộ thể hiện sự tôn trọng và chu toàn của con cháu đối với người đã khuất. Điều này nhằm hóa giải xui xẻo, đem lại phúc lộc cho cả hai đời. Như vậy, bạn đã hiểu được bốc mộ là gì chưa?
Xin phép bốc mộ như thế nào?
Khi tiến hành xin phép bốc mộ, người thân cần thực hiện các điều như sau:
Cúng thổ công
Trước khi tiến hành bốc mộ, các gia đình thường làm lễ cúng thổ công để xin phép thần linh bảo hộ mộ phần. Đây là một thủ tục quan trọng không thể bỏ qua.
Trong lễ cúng này, người thân sẽ soạn sẵn mâm cúng với các lễ vật truyền thống như hoa quả tươi, rượu, nhang, bánh kẹo… Văn khấn cúng cũng được viết sẵn, thể hiện sự tôn kính và cung thỉnh sự đồng ý của các vị thần.
Ngoài ra, tùy theo địa phương, gia chủ có thể cần xin phép chính quyền địa phương như UBND phường/xã nơi có mộ phần trước khi được bốc mộ.
Việc làm lễ xin phép thể hiện sự tôn trọng của con cháu đối với tổ tiên và ý thức tuân thủ phép tắc của cộng đồng. Điều này giúp việc bốc mộ được diễn ra thuận lợi.
Chọn vị trí đặt mộ
Việc lựa chọn vị trí đặt mộ mới sau khi bốc mộ cũng rất quan trọng. Có một số lưu ý sau đây:
Thứ nhất, nên chọn nơi đất chưa từng được đào xới, còn nguyên trạng ban đầu. Điều này nhằm đảm bảo sự yên nghỉ, tránh việc quấy rối mộ phần.
Thứ hai, đất tại vị trí mới cần chắc chắn, không bị xốp hoặc lún. Ở vùng đồng bằng, đất màu vàng tươi, có các lớp đặc quánh khi đào lên là lý tưởng. Ngược lại, những nơi đất quá tơi xốp không thích hợp vì dễ làm hư hỏng hài cốt.
Ngoài ra, vị trí mới cũng cần đảm bảo yếu tố phong thủy tốt đẹp, gần gũi thiên nhiên. Sự lựa chọn kỹ càng sẽ giúp người quá cố được an nghỉ một cách tốt nhất.
Lễ tạ mộ
Sau khi hoàn tất các thủ tục xin phép, các gia đình thường tổ chức lễ tạ ơn để tri ân các vị thần đã chấp thuận việc bốc mộ. Đồng thời, họ cũng cầu mong sự phù hộ cho quá trình bốc mộ và việc an táng sau này.
Trong lễ tạ mộ, người nhà sẽ chuẩn bị hương hoa, lễ vật, vàng mã. Họ thành tâm cúng tế, thiết lập bàn thờ tại mộ phần. Các vị thần linh như thổ công, thổ địa, thành hoàng… được thỉnh mời và kính lạy.
Lễ sĩ sẽ đọc văn tế, trình bày lý do và nguyện vọng của gia chủ, đồng thời tri ân các đấng thiêng liêng đã phù hộ. Sau phần cúng tế long trọng, tiến hành lễ tạ để kết thúc.
Lễ tạ mộ thể hiện thành ý và sự biết ơn của con cháu đối với tổ tiên và các vị thần thánh. Điều này đem lại sự an toàn và thuận lợi cho công việc bốc mộ.
Bài khấn bốc mộ
“Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Con kính lạy hương linh (tên người quá cố)
Hôm nay, vào ngày lành tháng tốt, chúng con làm lễ bốc mộ, cải táng cho cha/mẹ thân yêu của chúng con.
Kính thưa cha/mẹ, ngày trước hoàn cảnh gia đình còn nhiều khó khăn, chưa thể chu toàn trọn vẹn nghi thức an táng cho cha/mẹ. Hôm nay, con cháu làm lại lễ tang, cầu nguyện hương linh cha/mẹ được siêu thăng tịnh độ.
Con xin thành tâm sám hối với cha/mẹ về điều này. Kính xin hương linh gia giám, phù hộ cho con cháu vạn sự hanh thông, bình an.
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!”
Ý nghĩa tục bốc mộ
Tục bốc mộ cải táng có nguồn gốc từ đạo Hiếu truyền thống của người Việt. Thông qua việc sang cát, người thân muốn tìm cho người quá cố một nơi yên nghỉ tốt đẹp hơn. Điều này cũng thể hiện sự quan tâm, chăm sóc của con cháu đối với tổ tiên.
Theo quan niệm dân gian, nếu mộ phần được ở chỗ đẹp sẽ mang lại phúc lộc, may mắn cho con cháu. Ngược lại, nếu không được yên nghỉ tốt, linh hồn người quá cố cũng bất an, ảnh hưởng đến vận mệnh, sự nghiệp của con cháu. Chính vì thế, người xưa rất coi trọng việc lựa chọn phần mộ.
Tuy nhiên, sự thịnh suy của con cháu còn do nhiều yếu tố khác chi phối như phúc đức, nhân duyên, số mệnh. Do đó, không phải việc bốc mộ đẹp đẽ là điều kiện duy nhất quyết định vận mệnh của cả dòng họ.
Ngày nay, tục bốc mộ đã được hạn chế để phù hợp với điều kiện sống hiện đại. Tuy vậy, ý nghĩa tâm linh và văn hóa của nó vẫn được lưu giữ như một nét đẹp truyền thống của dân tộc.
Một số kinh nghiệm về thủ tục bốc mộ, những công việc khi tiến hành bốc mộ
Thủ tục bốc mộ cần được thực hiện cẩn trọng, tỷ mỉ để đảm bảo sự trọn vẹn và thuận lợi. Một số lưu ý quan trọng:
- Trước tiên, cần kiểm tra tình trạng mộ, xem có đủ điều kiện để bốc mộ hay không.
- Chọn thời điểm thích hợp để bốc mộ, thường là vào mùa thu hoặc cuối xuân, tránh thời tiết nắng nóng.
- Tìm kiếm vị trí mới có phong thủy tốt lành, thuận lợi để an táng lại sau khi bốc mộ.
- Lựa chọn ngày giờ phù hợp, tránh các ngày kỵ như ngày sóc vọng. Thường làm vào ban đêm để tránh ánh nắng mặt trời.
- Kích thước mộ mới cần đo đạc cẩn thận, có thể dùng thước phong thủy.
Trước và sau khi bốc mộ cần làm đầy đủ các thủ tục cúng bái, lễ nghi để cầu may.
Nhìn chung, mọi thủ tục cần được chuẩn bị chu đáo, chi tiết để việc bốc mộ được diễn ra thành công tốt đẹp.
Kiêng kỵ khi đi bốc mộ
Theo quan niệm dân gian, có một số ngày cấm kỵ không nên chọn để bốc mộ, cụ thể:
- Những ngày ác sát như Giáp, Canh Tý, Giáp Tuất, Quý Mùi… Đây đều là những ngày xấu, nếu bốc mộ sẽ gặp rủi ro.
- Các ngày thập ác như Giáp Thìn, Ất Tị, Bính Thân… được cho là những ngày đen đủi, làm việc gì cũng thất bại nên tránh hẳn.
- Ngoài ra, một số tháng nhất định cũng không nên bốc mộ vì sẽ gặp hung hiểm.
Nếu phạm phải những ngày cấm kỵ trên, người ta tin rằng gia đình sẽ gặp nhiều điều bất lợi như bệnh tật, mất đoàn kết, làm ăn thất bát…
Do đó, các gia đình cần thận trọng, tìm hiểu kỹ và chọn ngày lành tháng tốt để đảm bảo việc bốc mộ diễn ra thuận lợi, tốt lành.
Lời kết
Như vậy, qua bài viết, hy vọng bạn đọc đã nắm được những kiến thức cơ bản về thủ tục bốc mộ là gì trong văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Đây là một nghi lễ quan trọng, thể hiện sự hiếu thảo và tôn kính tổ tiên của con cháu. Vì vậy, mọi khâu trong quá trình bốc mộ đều cần được chuẩn bị chu đáo, tỉ mỉ. Tang lễ 24h hy vọng những chia sẻ trên đây sẽ giúp bạn có thêm hiểu biết và ý thức hơn về ý nghĩa của nghi lễ này. Xin cảm ơn bạn đọc đã quan tâm và chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe, bình an.
Xem thêm:
