Bát cơm quả trứng là một phần không thể thiếu trong nghi lễ tang ma của người Việt. Hình ảnh hai bát cơm úp đầy đặn, cùng với quả trứng gà và đôi đũa vót ngược đặt ngay trên đầu giường của người mới qua đời đã trở nên quen thuộc với mọi người. Vậy ý nghĩa thực sự của bát cơm quả trứng là gì? Tại sao lại phải đặt bát cơm trắng lên trên đầu giường người chết? Hãy cùng Tang lễ 24h tìm hiểu trong bài viết này.
Nội dung
Bát cơm quả trứng là gì?
Bát cơm quả trứng, như một biểu tượng của lòng tôn kính và tri ân, trở thành một lễ vật quan trọng trên bàn thờ hay đầu giường, đặc biệt là trong những dịp lễ tết và đám tang. Hình ảnh đẹp đôi bát cơm úp chồng lên nhau, với một quả trứng gà và đôi đũa vót ngược, tạo nên một tác phẩm tinh tế truyền đạt sự chân thành và cầu mong cho người đã qua đời, cũng như mang đến lời chúc phúc và an lành cho những người còn sống.
>>>Xem thêm: Cách thắp hương đúng cách, thứ tự thắp nhang đúng lễ nghi
Bát cơm quả trứng thể hiện sự hiếu thảo, biết ơn của con cháu đối với người đã khuất. Nó còn mang ý nghĩa cầu nguyện cho linh hồn người thân yên nghỉ nơi suối vàng. Chúng ta sẽ phân tích sâu hơn về ý nghĩa đặc biệt này ngay sau đây.
Bát cơm quả trứng được dùng để cúng trong những dịp nào?
Bát cơm quả trứng là một món cúng truyền thống của người Việt Nam, được đặt trên bàn thờ tổ tiên hoặc bàn thờ người đã khuất. Bát cơm được làm từ hai bát cơm úp lại với nhau, tượng trưng cho sự trọn vẹn, viên mãn. Quả trứng được đặt trên bát cơm, tượng trưng cho sự sinh sôi, nảy nở.
Bát cơm quả trứng thường được dùng để cúng trong những dịp sau:
- Lễ cúng tang: Bát cơm quả trứng được đặt trên đầu giường người mới mất, tượng trưng cho sự tiếp nối giữa cõi dương và cõi âm.
- Lễ cúng giỗ: Bát cơm quả trứng được đặt trên bàn thờ tổ tiên hoặc bàn thờ người đã khuất, thể hiện lòng hiếu kính của con cháu đối với ông bà, tổ tiên.
- Lễ cúng thần linh, thổ địa: Bát cơm quả trứng được đặt trên bàn thờ thần linh, thổ địa, thể hiện lòng thành kính của con người đối với thần linh.
Bát cơm quả trứng mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, thể hiện lòng hiếu kính, sự tôn trọng và tri ân của con cháu đối với ông bà, tổ tiên, những người đã khuất.
Cúng cơm trong tang lễ như thế nào cho đúng?
Trong tang lễ, việc cúng cơm cho người quá cố là một nghi thức quan trọng, thể hiện sự tiễn đưa và chăm sóc người thân lần cuối cùng trước khi họ về nơi an nghỉ. Để thực hiện đúng cách, gia đình cần lưu ý:
- Chuẩn bị hai bát cơm trắng, một bát đựng cơm tròn, một bát úp lên trên. Bên trong mỗi bát có 1 quả trứng luộc chín.
- Cơm phải là cơm nguội, nấu thật chín, không bị cháy hay sống. Cơm tượng trưng cho sự no đủ, ấm áp.
- Đũa được xếp thành hình chữ thập, đặt ngược trên bát cơm. Đũa tượng trưng cho hai chân, giúp người mất vững bước.
- Bát cơm được đặt lên bàn thờ hoặc ngay trên đầu giường nơi quàn người mất. Không được để bát cơm dưới đất.
- Trước khi cúng, thắp 3 nén hương lên bàn thờ hoặc bàn quàn để thành kính dâng hương.
- Cúng bằng lòng thành kính, cầu mong người đã khuất siêu thoát, vãng sanh miền cực lạc.
>>>Tham khảo: Cách lập bàn thờ vong người mới mất đúng phong tục
Như vậy là đã hoàn thành nghi thức cúng cơm trong tang lễ cho người quá cố. Hy vọng những chia sẻ trên sẽ giúp mọi người thực hiện đúng cách phần cúng cơm thiêng liêng này.
Cách bài trí bát cơm quả trứng như thế nào?
Bát cơm quả trứng thường được bài trí trên bàn thờ tổ tiên hoặc bàn thờ người đã khuất, ở vị trí trung tâm. Bát cơm quả trứng được đặt trên một chiếc đĩa lớn, xung quanh có thể bày thêm hoa quả, trầu cau, rượu, nước,…
Cách bài trí bát cơm quả trứng cụ thể như sau:
- Bát cơm quả trứng:
- Đơm cơm vào hai bát sao cho cơm đầy dư trên mặt bát.
- úp hai bát cơm lại với nhau, ấn chặt, xoay bát vài vòng để cơm chặt, đầy đặn, tròn đều hơn.
- Đặt quả trứng gà lên trên bát cơm.
- Đĩa đựng:
- Dùng một chiếc đĩa lớn để đựng bát cơm quả trứng.
- Đĩa đựng có thể là đĩa sứ, đĩa đồng, đĩa gỗ,…
- Hoa quả:
- Đặt hoa quả xung quanh bát cơm quả trứng.
- Hoa quả có thể là chuối, cam, quýt, táo,…
- Trầu cau:
- Đặt trầu cau bên cạnh bát cơm quả trứng.
- Rượu, nước:
- Đặt rượu, nước bên cạnh bát cơm quả trứng.
Khi bài trí bát cơm quả trứng, cần lưu ý các điều sau:
- Bát cơm quả trứng phải được đặt ở vị trí trung tâm của bàn thờ.
- Bát cơm quả trứng phải được bày trí gọn gàng, sạch sẽ.
- Hoa quả, trầu cau, rượu, nước phải được tươi mới.
Bằng cách bài trí bát cơm quả trứng cẩn thận, chu đáo, bạn sẽ thể hiện được lòng thành kính của mình đối với ông bà, tổ tiên, những người đã khuất.
Vì sao khi cúng người chết phải có bát cơm quả trứng?
Ngoài việc tượng trưng cho sự kết hợp hài hòa của âm dương, bát cơm đầy ắp còn thể hiện ý nghĩa sâu xa hơn là lời cầu nguyện và mong muốn sự trọn vẹn, đầy đủ cho linh hồn người ra đi. Đối với người vừa mới qua đời, họ sẽ phải trải qua một hành trình dài đầy chông gai và cảm thấy cô đơn, bơ vơ.
Chính vì vậy, với tấm lòng hiếu thảo và cung kính, các thân nhân sẽ chuẩn bị hai bát cơm chất đầy như một lời động viên và cầu chúc, mong linh hồn luôn được no ấm, không phải chịu bất cứ sự thiếu thốn nào trên hành trình về bên kia thế giới.
Đặt bát cơm đầy trước đầu giường cũng là một truyền thống từ xa xưa của người Việt, với hi vọng người ra đi sẽ không rơi vào cảnh giới đói khổ của ngạ quỷ, luôn được no đủ ấm áp như ngay khi còn tại thế. Về mặt tâm linh, nó thể hiện lòng hiếu thuận và tôn kính của con cháu đối với cha mẹ hay người thân đã khuất.
Bên cạnh đó, quả trứng luộc cũng chứa đựng một ý nghĩa riêng. Nó biểu thị cho sự nảy nở, sự sống mãnh liệt và tính bất diệt. Điều này nhắc nhở người ra đi về gốc gác, cội nguồn của mình. Giúp họ luôn ghi nhớ đến nòi giống con Rồng cháu Tiên, nhanh chóng thoát khỏi sinh tử luân hồi để hướng đến cõi an lành.
Ngoài ra, bát cơm quả trứng còn mục đích khiến cho linh hồn người quá cố luôn giữ được tâm hồn thanh thản, hướng thiện và bỏ qua các oán hờn khi còn tại trần. Điều này giúp họ dễ dàng tu tâm, tích đức và giải thoát khỏi phiền não để sớm về nơi cực lạc. Đồng thời cũng là động lực để họ luôn ghi nhớ đến các con cháu, tạo những điều tốt cho gia đình để đền đáp.
Ý nghĩa của bát cơm quả trứng trong đám tang
Trong văn hóa tang ma truyền thống của người Việt, hình ảnh bát cơm quả trứng quá đỗi quen thuộc. Đây chính là biểu tượng cho quả Khảm trong thuyết Âm Dương ngũ hành. Trong đó, hai chiếc bát cơm cùng đôi đũa đặt chồng lên nhau tượng trưng cho Âm – thế giới của những linh hồn đã khuất. Còn quả trứng nằm ở giữa là biểu tượng của Dương – thế giới của con người đang hiện hữu.
Chính vì thế, bát cơm quả trứng mang ý nghĩa về sự giao thoa, tương tác giữa cõi dương gian và âm ty. Nó nhắc nhở chúng ta rằng dù đã khuất, những linh hồn người thân vẫn hiện hữu xung quanh, theo dõi và che chở cho chúng ta. Đồng thời cũng là lời nhắn nhủ sâu sắc đến các vong linh luôn hướng về cội nguồn để được siêu thoát, an nghỉ thanh thản.
>>>Tham khảo: Biểu hiện của người chết không siêu thoát như thế nào?
Theo quan niệm cổ truyền, sự kết hợp hài hòa giữa Âm Dương chính là nền tảng để vạn vật được sinh thành, tồn tại và tiếp nối. Chính vì vậy, hình ảnh bát cơm úp ngược với quả trứng cũng thể hiện sự hòa quyện của hai thế giới. Với mong muốn cầu nguyện cho sự sống luôn được kế thừa, nhân loại hân hoan phát triển.
Bát cơm quả trứng có thể thay thế bằng món ăn khác không?
Theo truyền thống, bát cơm quả trứng là món cúng không thể thiếu trong các dịp lễ cúng tang, giỗ, cúng thần linh, thổ địa. Tuy nhiên, nếu không có thời gian hoặc điều kiện để chuẩn bị, bạn có thể thay thế bát cơm quả trứng bằng một món ăn khác, chẳng hạn như bánh chưng, bánh giầy, xôi,…
Những món ăn này đều có ý nghĩa tượng trưng cho sự tròn đầy, trọn vẹn, thể hiện lòng thành kính của con cháu đối với ông bà, tổ tiên, những người đã khuất.
Dưới đây là một số món ăn có thể thay thế bát cơm quả trứng:
- Bánh chưng, bánh giầy: Bánh chưng, bánh giầy là những món ăn truyền thống của người Việt Nam, tượng trưng cho sự đoàn viên, sum vầy.
- Xôi: Xôi là một món ăn phổ biến ở Việt Nam, tượng trưng cho sự no đủ, sung túc.
- Cháo: Cháo là một món ăn dễ tiêu hóa, tượng trưng cho sự an lành, bình yên.
- Mâm cơm chay: Mâm cơm chay là một lựa chọn phù hợp cho những người theo đạo Phật hoặc những người có nhu cầu ăn chay.
Khi chọn món ăn thay thế bát cơm quả trứng, cần lưu ý các điều sau:
- Món ăn phải được chuẩn bị chu đáo, gọn gàng, sạch sẽ.
- Món ăn phải có ý nghĩa tượng trưng cho sự tròn đầy, trọn vẹn.
Bằng cách chọn món ăn thay thế bát cơm quả trứng phù hợp, bạn sẽ thể hiện được lòng thành kính của mình đối với ông bà, tổ tiên, những người đã khuất.
Những điều kiêng kỵ nên tránh trong đám tang người mất
Ngoài việc tuân thủ nghi lễ cúng bát cơm quả trứng, người Việt cũng có một số quy tắc cần tránh khi tổ chức tang lễ:
- Không nên nếm thử những món ăn đã sắp sẵn lên mâm cỗ cúng người quá cố. Đây được xem là hành động thiếu tôn trọng, không đúng mực với người ra đi. Thức ăn trên mâm cỗ là dành riêng để cúng, không được dùng vào bất cứ mục đích nào khác.
- Không nên bày những thức ăn sống hay có mùi hôi tanh khó chịu lên mâm cỗ. Những món này dễ gây phản cảm, làm mất vẻ trang nghiêm, thành kính của lễ vật. Người ta cũng không bao giờ cúng các món mà người quá cố không thích hoặc không thể ăn được lúc sinh thời để tỏ lòng kính trọng.
- Không sử dụng chung đồ đựng, dụng cụ như bát, đũa, muỗng của người còn sống để bày mâm cỗ. Cần sử dụng đồ mới, sạch sẽ để thể hiện sự trang trọng. Cũng không dùng hoa, quả giả mạo mà phải cúng hoa, quả tươi.
- Không chọn ngày giờ xấu để tổ chức tang lễ nhằm tránh việc trùng tang. Điều đó sẽ gây phiền phức cho gia đình và người quá cố.
- Trong lúc tiễn đưa người thân, mọi người không nên khóc lớn tiếng hay để nước mắt nhỏ xuống thi thể. Điều này dễ khiến người quá cố vướng bận, khó xa lìa người thân mà ra đi thanh thản.
- Không nên cúng các món ăn mặn có nguồn gốc từ động vật. Điều đó khiến người chết phạm thêm tội sát sinh, gây nghiệp chướng cho bản thân.
Như vậy, bên cạnh việc thực hiện nghi lễ cúng bát cơm quả trứng, người Việt cũng có một số quy tắc, điều cấm kỵ riêng trong việc tổ chức tang lễ mà mọi người cần lưu ý. Đó là không được nếm thử thức ăn cúng cơm, không được bày đồ sống hay món có mùi khó chịu. Cũng không sử dụng chung đồ đựng hoặc dùng đồ giả mạo.
Bên cạnh đó là không được tổ chức trùng tang với ngày giờ xấu cũng như thể hiện sự đau buồn thái quá. Cuối cùng, tuyệt đối không cúng các món ăn mặn có nguồn gốc từ trực tiếp từ động vật.
Những quy tắc được đúc kết từ nhiều đời này thể hiện sự tôn kính dành cho người quá cố, giúp họ ra đi thanh thản và siêu thoát. Chúng ta nên tuyệt đối tuân thủ, tránh mắc phải những sai lầm đáng tiếc.
Lời kết
Như vậy, qua bài viết trên có thể thấy bát cơm quả trứng trong tang lễ của người Việt vô cùng ý nghĩa, mang đậm bản sắc văn hóa. Vừa thể hiện sự tôn kính, tiễn đưa người quá cố của con cháu, vừa ẩn chứa nhiều ước vọng, cầu nguyện cho họ siêu thoát.
Hình ảnh này không chỉ tượng trưng cho sự hòa hợp của âm dương mà còn mang ý nghĩa về sự sống bất diệt, về nguồn cội và gốc gác. Thông qua đây, người Việt mong muốn người thân yên nghỉ nơi cõi vĩnh hằng.
Tang lễ 24h hy vọng rằng những chia sẻ trên đây sẽ giúp mọi người hiểu hơn về ý nghĩa đặc biệt của nghi thức cúng bát cơm quả trứng truyền thống này.
>>>Tham khảo:
![[Giải đáp] - Tại sao phải đốt đèn dưới quan tài?](https://tangle24h.vn/wp-content/uploads/2023/11/giai-dap-tai-sao-phai-dot-den-duoi-quan-tai.jpg)
